رئیس اداره مبارزه با بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان: اخطار وزارت بهداشت در رابطه با افزایش تب مالت

به گزارش طب اصیل، رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری های قابل انتقال از راه دام به انسان وزارت بهداشت نسبت به افزایش مبتلا شدن به تب مالت در کشور اخطار داد و اظهار داشت: طبق آمار ثبت شده در سال ۱۴۰۳، حدود ۱۸ هزار مورد مبتلا شدن به تب مالت گزارش شده است، اما به علت رجوع برخی بیماران به مراکز درمانی خصوصی، احتمالا تعداد واقعی مبتلایان بیشتر از این رقم باشد.
به گزارش طب اصیل به نقل از خبرگزاری ایرنا، بیماری تب مالت یکی از مهم ترین بیماری های مشترک انسان و دام بوده و بشدت مسری است. مصرف شیر غیرپاستوریزه، گوشت خام یا نیمه خام و تماس نزدیک با ترشحات بدن حیوان دچار بیماری، از علل اصلی انتقال این بیماری به انسان هستند. این بیماری با نامهای بروسلوز، تب مدیترانه و تب ناخواسته هم شناخته می شود.
باکتری بروسلا که ایجادکننده بیماری است، بسیاری از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا می سازد. این بیماری به دلیل ایجاد سقط جنین در دام ها، کاهش تولید شیر، ناباروری و نازایی دام های مبتلا و همینطور به دلیل ابتلای انسان به بیماری تب مالت، همواره از دو بعد اقتصادی و بهداشتی مورد توجه قرار می گیرد.
تب مالت از گاو، خوک، گوسفند یا بز آلوده به انسان انتقال می یابد اما از انسان به انسان خیر. تب مالت روی اعضای خون ساز بدن مانند مغز استخوان، گره های لنفاوی، کبد و طحال تاثیر می گذارد. تب مالت در دو نوع حاد و مزمن دیده می شود. دوره نهفتگی این بیماری می تواند ۵ تا ۶۰ روز باشد (چندین ماه هم دیده شده است). تب مالت در مردان ۲۰ تا ۶۰ ساله شایع تر است.
مصرف شیر، محصولات لبنی (کره، پنیر) یا محصولات گوشتی حیوانات آلوده باعث سرایت بیماری به انسان می شود. کم خونی وخیم یا مشکلات معده و سابقهٔ جراحی آن به علت کاهش اسید معده امکان بروز بیماری را بالا می برد. اسید معده تا حدودی احتمال مبتلا شدن را می کاهد. به صورت کلی این بیماری در بین اشخاصی که با حیوانات زیاد در تماس هستند (کشاورزان، دامداران، قصابان، دامپزشکان) و اشخاصی که به مناطق آلوده سفر می کنند شایع تر است.
علائم بالینی تب مالت در کودکان چندان مشخص نمی باشد. طحال در نیمی از موارد بزرگ است. طحال بزرگ بیشتر همراه بزرگ شدن غدد لنفی است. دانه های جلدی به شکل تب خال و پورپورا و دانه های دیگر اریتم های برآمده کمیاب است.
عامل این بیماری گونه های مختلفی از سرده باکتریایی بروسلا هستند. این باکتری ها، کوکوباسیل های میله ای شکل، گرم منفی، کوچک، هوازی و غیرمتحرک هستند که فاقد پوشینه و هاگ می باشند. این باکتری ها انگل داخل سلولی هستند.

انتقال تب مالت از راه تماس انسان با دام های آلوده یا محیط آلوده

دکتر محمدرضا شیرزادی در گفت و گویی اظهارداشت: تب مالت یک بیماری باکتریایی است که در دام ها وجود دارد و از راه تماس انسان با دام های آلوده یا محیط آلوده، همچون تنفس و یا مصرف فرآورده های دامی آلوده، منتقل می شود.
وی ضمن اشاره به این که گاهی اوقات این بیماری در لابراتوار ها هم به افراد منتقل می شود، اظهارداشت: باکتری تب مالت انواع مختلفی دارد، اما گونه های مهم آن معمولا دام هایی مانند گوسفند و گاو را درگیر می کند. اخیراً، این بیماری در فک های دریایی هم مشاهده شده است.
در صورت عدم تشخیص بموقع، تب مالت می تواند منجر به عوارض جدی مانند مبتلا شدن به بیماری های دریچه ای قلبی شود
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری های قابل انتقال از راه دام به انسان وزارت بهداشت ادامه داد که تب مالت می تواند به سه شکل «حالت حاد، که با تب ناگهانی و احساس بدن درد همراه است»، «حالت تب دار حاد، که با عوارض موضعی مانند تورم مفاصل همراه است» و «حالت مزمن، که امکان دارد شامل تب، سرفه، درد مفاصل، کمردرد و سایر علایم باشد» همراه باشد.
وی اخطار داد که در صورت عدم تشخیص بموقع، تب مالت می تواند منجر به عوارض جدی مانند مبتلا شدن به بیماری های دریچه ای قلب، اختلالات عصبی، چرک در ستون مهره ها و گرفتگی استخوان های ستون فقرات شود.

ضرورت واکسیناسیون دامی برای کاهش شیوع بیماری تب مالت

دکتر شیرزادی همینطور ضمن اشاره به کاهش قابل توجه شیوع بیماری تب مالت در خیلی از کشورهای اروپایی، غرب آمریکا، استرالیا و کانادا، علت این کاهش را واکسیناسیون دامی عنوان نمود و افزود که این واکسیناسیون سبب متوقف شدن مبتلا شدن در دام ها می شود.
وی همینطور به افزایش قابل توجه موارد مبتلا شدن به تب مالت در مناطق مدیترانه، آسیا، آفریقا و جنوب و مرکز آمریکا اشاره نمود و اظهار داشت که در گذشته پیشبینی می شد سالانه حدود ۵۰۰ هزار مورد تب مالت در دنیا رخ دهد، اما حالا این تعداد به حدود ۱.۵ الی ۲ میلیون نفر در سال رسیده است.
دکتر شیرزادی همینطور در ادامه به عوارض مختلف بیماری تب مالت اشاره نمود و توضیح داد: یکی از عوارض شایع این بیماری، مشکلات استخوانی است. در حدود ۴۰ درصد از مبتلایان، کمردرد و درد در نواحی پشت، کمر و شانه مشاهده می شود. همچنین، گاهی اوقات علایم ریوی مانند سرفه های خشک و حتی درد در ناحیه ریه ها هم امکان دارد بروز کند و در موارد شدیدتر، عفونت های ریوی مانند آبسه ریه رخ دهد.
در گذشته پیشبینی می شد سالانه حدود ۵۰۰ هزار مورد تب مالت در دنیا رخ دهد، اما حالا این تعداد به حدود ۱.۵ الی ۲ میلیون نفر در سال رسیده است.
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری های قابل انتقال از راه دام به انسان وزارت بهداشت اضافه کرد: عوارض عصبی هم همچون مشکلاتی است که می تواند همراه با تب مالت باشد.
به گفته دکتر شیرزادی، بعضی از بیماران امکان دارد گرفتار افسردگی، اختلالات حافظه و حتی مبتلا شدن به مننژیت و آنسفالیت شوند که این وضعیت ها می تواند بسیار جدی و ماندگار باشد.
وی همینطور تاکید کرد که در موارد نادر، تب مالت می تواند منجر به عوارض قلبی مانند آندوکاردیت (التهاب دریچه های قلب) شود. این عوارض، بخصوص در صورت عدم تشخیص و درمان بموقع، می تواند تأثیرات طولانی مدت و پیچیده ای بر سلامت افراد داشته باشد.

تعداد بیماران به صورت قابل توجهی بیشتر از سالهای گذشته شده است

دکتر شیرزادی ضمن اشاره به افزایش موارد مبتلا شدن در سالهای اخیر، ابراز نگرانی کرد و اظهار داشت که تعداد بیماران به صورت قابل توجهی بیشتر از سالهای گذشته شده است. در گذشته، تعداد مبتلایان به تب مالت کمتر از ۱۵ هزار نفر بود، اما حالا این تعداد به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرده است.
به گفته رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری های قابل انتقال از راه دام به انسان وزارت بهداشت “در سال قبل بیشتر از ۲۱ هزار مورد مبتلا شدن به تب مالت به ثبت رسید، یعنی در سال ۱۴۰۲، تعداد مبتلایان به ۲۱، ۴۳۶ نفر رسید. البته تخمین زده می شود که تعداد واقعی موارد مبتلا شدن بیشتر از این رقم باشد، چون که خیلی از بیماران به مراکز درمانی خصوصی در شهر های بزرگ رجوع می کنند و امکان دارد موارد آنها ثبت نشود.”
طبق آمار ثبت شده در سال ۱۴۰۳، حدود ۱۸ هزار مورد مبتلا شدن گزارش شده است، اما به علت رجوع برخی بیماران به مراکز درمانی خصوصی، احتمالا تعداد واقعی مبتلایان بیشتر از این رقم باشد.
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری های قابل انتقال از راه دام به انسان وزارت بهداشت می گوید: میزان بروز بیماری تب مالت در ایران در سطح ملی حدود ۲۵ در هر ۱۰۰ هزار نفر است، اما در بعضی مناطق، مانند استان لرستان، این رقم به ۸۷ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر می رسد که نشان دهنده یک مشکل جدی است.”
به اعتقاد وی، اشخاصی که با دام سر و کار دارند، اشخاصی هستند که در معرض خطر قرار دارند. اشخاصی که به مناطق روستایی سفر می کنند و با دام ها تماس دارند و یا از فرآورده های لبنی دام های مصرف می کنند در معرض مبتلا شدن به بیماری تب مالت قرار دارند.
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری های قابل انتقال از راه دام به انسان وزارت بهداشت تصریح کرد: ما گاها در ۵۰ درصد موارد شاهد این هستیم که در یک خانوار ۲ بار مبتلا شدن به تب مالت اتفاق بیفتد؛ یعنی اگر از یک خانواده سوال شود که آیا در خانواده شما مبتلا شدن به تب مالت وجود دارد در ۵۰ درصد موارد پاسخ مثبت است. چون همه با هم فرآورده های لبنی را مصرف می کنند.
پیشگیری در دام ها به شکل صحیح انجام نمی شود
دکتر شیرزادی در ادامه به دلیل بروز تب مالت در دام ها اشاره و خاطرنشان کرد: پیشگیری در دام ها به شکل صحیح صورت نمی گیرد. ما بر تزریق واکسن به دام ها تاکید داریم اما درست پیگیری صورت نمی گیرد که این واکسن های تزریق شده اثربخش است یا خیر. تکنولوژی تولید واکسن برای گذشته است و باید زنجیره سرمای واکسن ها هم رعایت شود.
وی اظهار داشت: البته در این شرایط، محدودیت های زیادی وجود دارد. خیلی از این سازمان ها با کمبود بودجه برای تأمین واکسن و همینطور عدم وجود امکانات کافی برای حفظ زنجیره سرمای نگهداری واکسن ها روبه رو هستند.

نظارت دقیق بر مراکز عرضه فرآورده های لبنی سنتی
به اعتقاد رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری های قابل انتقال از راه دام به انسان وزارت بهداشت، یکی از علل افزایش تب مالت، تمایل مردم به استفاده از فرآورده های لبنی سنتی است، که این مورد می تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. بنابراین، اصناف باید وارد عمل شوند و نظارت دقیق تری بر مراکزی که فرآورده های لبنی سنتی عرضه می کنند داشته باشند.
دکتر شیرزادی تاکید دارد: این مراکز مجاز به فروش همه نوع فرآورده لبنی نیستند و تنها اجازه دارند ماست بفروشند. اگر این مراکز قصد دارند فرآورده های لبنی دیگری عرضه کنند، باید امکانات لازم برای فرآوری شیر را در فروشگاه های خود داشته باشند.
دامدارانی که در پشت سر گله حرکت می کنند، امکان دارد به صورت غیرمستقیم آلوده شوند، چونکه دام ها با حرکات خود می تواند این ذرات را در هوا پراکنده و افراد را آلوده کنند.
او اعتقاد دارد که این نظارت ها باید تحت نظر بهداشت محیط انجام گیرد تا اطمینان حاصل شود که فرآورده های لبنی خام به صورت صحیح و بهداشتی عرضه می شوند و نظارت بر این فرآیندها بخصوص برای پیشگیری از خطرات احتمالی برای سلامت عمومی اهمیت زیادی دارد.
وی در ادامه به دامداران بخصوص روستائیان و عشایر اظهار داشت: وقتی دام ها آلوده می شوند، این آلودگی می تواند به انسان ها منتقل شود، چه از راه تماس مستقیم با دام، ترشحات دام، فضولات و حتی ترشحات ناشی از سقط جنین. همچنین، امکان دارد از راه آئروسل ها، ذرات ریز در هوا، وارد دستگاه تنفسی افراد شود.
دکتر شیرزادی افزود: دامدارانی که در پشت سر گله گوسفند حرکت می کنند، امکان دارد به صورت غیرمستقیم آلوده شوند، چونکه گوسفند با حرکات خود می تواند این ذرات را در هوا پراکنده و افراد را آلوده کند.

میزان مرگ ومیر ناشی از تب مالت معمولا کمتر از یک درصد است
رئیس اداره پیشگیری و کنترل بیماری های قابل انتقال از راه دام به انسان وزارت بهداشت با تکیه بر این که میزان مرگ ومیر ناشی از تب مالت معمولا کمتر از یک درصد است، تاکید دارد که این نکته نباید سبب کم توجهی به بیماری شود.
وی از دیگر ارگان ها خواست تا به وظایف خود در این حوزه بدرستی عمل کنند و اقدامات پیشگیرانه و درمانی را به صورت مستمر انجام دهند.
دکتر شیرزادی اظهار داشت: سازمان دامپزشکی باید واکسیناسیون مناسب دام ها را به درستی انجام دهد. اصناف، صنوف و بهداشت محیط هم باید نظارت دقیقی بر عرضه فرآورده های دامی داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که این فرآورده ها به صورت صحیح و بهداشتی عرضه می شوند.
باید به دامداری ها در روستاها سفارش شود که برای نگهداری دام ها رعایت نکات بهداشتی ضروری را انجام دهند تا از آلودگی در امان بمانند.
وی اضافه کرد: این موارد باید به شکل جدی از جانب جامعه و سایر ارگان ها پیگیری شود. بعنوان رسانه نیز، وظیفه داریم که این مسائل را به صورت مستمر و دقیق اطلاع رسانی نماییم تا آگاهی عمومی در این حوزه افزایش یابد.