زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین؟

به گزارش طب اصیل تمایل به عمل سزارین و بالا رفتن آمار آن باعث شد که طرح برنامه ترویج زایمان طبیعی تحول نظام سلامت مطرح و صورت گیرد تا آمار بالای سزارین جای خویش را به زایمان طبیعی دهد که بنا به قول بعضی از ماماها این امر تا حدودی محقق شده است با این وجود بزرگترین مساله زنان ترس و ناآگاهی از زایمان طبیعی است.

گفته می شود رستم دستان، نخستین ایرانی بوده که به وسیله زایمان سزارین متولد شده است بنابراین برخی معتقدند سزارین باید جای خودش را به واژه رستم زایی بدهد.

در شاهنامه آورده شده زمانی که رودابه (مادر رستم) آبستن شد، درد زیادی احساس می کرد، چهره اش زرد شده بود و شب و روز آرام و قرار نداشت تا جایی که به مادرش گفت به نظر می آید زمان مرگ من فرا رسیده است و انگار در شکم خود سنگ و آهن دارم. او یک روز از شدت درد بیهوش شد. زال وقتی حال همسرش رودابه را دید یاد پر سیمرغ افتاد. تکه ای از پر سیمرغ را آتش زد. درست همان لحظه سیمرغ پدیدار شد و با دیدن آشفتگی زال اظهار داشت: «چه شده؟ چرا اینقدر غمگین و نگرانی؟ از همسر تو کودکی چون شیر زاده خواهد شد که هیچکس حریف نبرد با او نخواهد شد. او همچون سام خردمند خواهد شد و در میدان نبرد مانند شیری خشمگین خواهد جنگید. او اندامی درشت و نیرویی به اندازه یک فیل خواهد داشت و تیری که پرتاب می کند، دو میل پرواز خواهد نمود. او به صورت طبیعی زاده نخواهد شد و این خواست خداست. تو باید رودابه را بی هوش کنی تا دردی احساس نکند آن وقت از یک فرد ماهر بخواهی با خنجر پهلوی همسرت را بشکافد و کودک را بیرون بیاورد سپس بدون آنکه بترسی جای زخم را بدوز. گیاهی را که به تو می دهم، بکوب و با شیر و مشک بیامیز آنرا در سایه خشک کن و بسای و روی شکافتگی زخم پهلوی همسرت بگذار. تکه ای از پر من را هم روی زخم بمال. زخم همان روز خوب خواهد شد چون پر من فرّ دارد و رودابه دردی را احساس نخواهد کرد. تو باید از این پیشامد شاد باشی و خدا را بستایی که چنین فرزندی به تو بخشیده است. آنگاه یک پر از بال خود کند و به زال داد.

زال هر چه سیمرغ گفته بود، انجام داد. همه مردم منتظر بودند ببینند چه پیش خواهد آمد. سیندخت مادر رودابه نگران بود، گریه می کرد و می اظهار داشت: «آخر چگونه امکان دارد کودک از پهلوی مادر زاده شود؟» موبدی کاردان و ماهر رودابه را بیهوش کرد، پهلوی او را شکافت و کودک را بدون این که صدمه ببیند، بیرون آورد. هیچکس در جهان چنین چیز شگفت آوری نشنیده بود. کودک بسیار درشت اندام و زیبا بود. همه ی مردم با شگفتی به او نگاه می کردند چون کسی بچه ای به آن اندازه درشت ندیده بود. آن کودک یک روزه به اندازه یک کودک یکساله بود. پهلوی رودابه را که از هوش رفته بود دوختند و آن زخم با دارویی که سیمرغ گفته بود، بهبود یافت. هنگامی که رودابه به هوش آمد کودکش را نزدش بردند و در آن فّر شاهی (فروغی ایزدی که به دل هرکه بتابد، ازهمگان برتری یابد) دید. نام آن کودک را رستم گذاشتند.»

این نخستین نمونه عمل سزارین است که از آن یاد شده است؛ یکی از روش های زایمان که در فرهنگ نامه دهخدا درباره مفهوم آن این طور نوشته شده است: «عمل جراحی جهت خروج نوزاد از شکم و زایمان های غیر طبیعی. ژول سزار قیصر روم به این طریق بدنیا آمده و نام این عمل از نام او گرفته شده است.»

گفته می شود تاریخچه سزارین به دوران یونان قدیم برمی گردد؛ زمانی که دفن مادر با بچه ی درون شکم ممنوع بود چون که این احتمال وجود داشت با مرگ مادر، جنین زنده باشد. سزارین در قرن بیستم زیاد شد. همینطور نقل شده در اروپا ژولیوس سزار هم با شکافتن شکم مادرش بدنیا آمده و پندار عامه ریشه نام سزارین را از آن می داند اما فرضیه ها در خصوص این که دیکتاتور رومی ژولیوس سزار با روشی که امروزه با عنوان سزارین شناخته می شود به دنیا آمده است، نادرستند. در حالیکه این عمل جراحی در دوران روم باستان انجام می گرفت، هیچ منبع کلاسیکی در دست نیست که نشان دهد مادری از چنین عملی جان سالم به دربرده باشد.

زایمان سزارین جزء جراحی های بزرگی به حساب می آید که در صورت نیاز جنین و یا مادر مورد استفاده قرار می گیرد. این جراحی با ایجاد شکاف پوست روی شکم، عضلات زیر آن و جدار رحم انجام می گیرد. آمار رسمی درباره نرخ زایمان های سزارین وجود ندارد اما مسؤلان امر بارها روی کاهش عمل های سزارین در بیمارستان ها صحبت کرده اند. گفته می شود آمار سزارین هم در ایران بالاست و در طرح تحول نظام سلامت، ترویج زایمان طبیعی با هدف کلی ارتقاء شاخصهای سلامت مادران ونوزادان از راه کاهش سزارین دنبال می شود. این طرح از سال ۱۳۹۳ در کشور اجرایی شده و هدف این است که حدود ۶۰ درصد از زایمان ها در کشور به صورت طبیعی صورت گیرد. بر طبق این برنامه کلیه بیمارستان های کشور ملزم به کاهش سزارین هر سه ماه به میزان ۵.۲ درصد پایه هستند.

با این وجود تمایل مادران بسیاری در ایران زایمان به صورت سزارین است چون که بعضی از آنان از زایمان طبیعی می ترسند و برخی دیگر از این اتفاق خاطره چندان خوشی ندارند.

«س» در اینباره به ایسنا می گوید: «من نخستین بچه مو طبیعی بدنیا آوردم، رفتم یه بیمارستان دولتی، درد زیادی داشتم و آه و ناله می کردم که دو تا از پرستارها با شوخی جنسی بدی خیلی آزارم دادن و هنوز که هنوزه حرفشون مثل زنگ تو سرم می پیچه. برای بدنیا اومدن بچه دوم رفتم بیمارستان خصوصی و ترجیح دادم سزارین بشم تا اون اتفاق برام تکرار نشه.»

«م» یکی دیگر از زنانی است که تجربه چندان خوشایندی از زایمان طبیعی ندارد: «از همون اول که متوجه بارداریم شدم تصمیم گرفتم طبیعی بچه مو به دنیا بیارم و با دکترم هم صحبت کردم. حتی قبلش آغاز به ورزش کردم تا بدنم آمادگی این کار رو داشته باشه اما بعد که این کارو انجام دادم خیلی پشیمون شدم چون ساعت ها از تزریق آمپول فشار گذشته بود و من درد می کشیدم. آخرشم بچه رو با برش هایی که تو بدنم ایجاد کردن بدنیا آوردن. اصلا تجربه خوبی نداشتم. به داشتن همون یه بچه هم اکتفا کردم چون با هزینه های فعلی هم اصلا نمیشه به بچه دوم فکر کرد.»

شاید نخستین علت تمایل بیماران به سزارین ترس از زایمان طبیعی و درد ناشی از آن باشد و عامل مهمی که موجبات این ترس را فراهم می آورد، کمبود امکانات در زایمان طبیعی، تسهیلات کمتر بیمه و روش نادرست زایمان طبیعی در شرایط فعلی باشد. مسئله مهم دیگر طرفداری بعضی از پزشکان از سزارین است و معمولاً شامل علت های مختلف می شود. یکی از عوامل، قابل پیشبینی بودن سزارین و مشخص بودن برنامه پزشک است که در نتیجه دغدغه کمتر را برای او تحمیل می کند و چون تمام کادر مامایی با مسئولیت وی و تحت اختیار پزشک اداره می شود مطمئن تر است و پزشک ترجیح می دهد با خاطری آسوده تر عمل خویش را انجام دهد.

به هر حال به این نکته هم باید توجه کرد که یکی از شرایط زایمان طبیعی اورژانسی شدن و اضطرار سزارین در حین زایمان است. با عنایت به این که ۸ تا ۱۰ درصد زایمان ها نیاز ضروری به سزارین پیدا می کند، هر زایمان طبیعی امکان دارد به سزارین ختم شود و این شرایط قابل پیشبینی نیست.

زایمان سزارین نسبت به طبیعی درد کمتری دارد و البته تحمل درد و انقباضات لگنی موجود در زایمان طبیعی را به همراه ندارد. تنها دردی که فرد احساس می کند در خط برش شکم خواهد بود که پس از گذشت دوره نقاهت تسکین پیدا می کند، بنابراین خانم های آبستن اصرار به انجام زایمان سزارین دارند.

اما امروزه ثابت شده زایمان طبیعی در صورت عدم بروز خطر جدی، بر سزارین ارجحیت دارد و عوارض کمتری را بعد از زایمان بر مادر تحمیل می کند. یک ماما که دوست ندارند نامش آورده شود درباره این مورد به ایسنا می گوید: «روند زایمان طبیعی فیزیولوژی اساسا بر اساس ورزش کردن زنان است. ورزش، حتی می تواند به زنان برای تسریع در باردارشدن کمک نماید. انجام بعضی از ورزش های خاص در دوران و حین حاملگی سبب ترشح یکسری هورمون های زنانه می شود و کار را آسان تر می کند. همینطور پس از زایمان از افتادگی لگن، مثانه و رحم جلوگیری می کند. در حالیکه متاسفانه امروزه با تزریق آمپول های فشار مادر را برای زایمان طبیعی آماده می کنند. یکی از علل افزایش زایمان به صورت سزارین عدم آگاهی مردم نسبت به مزایای زایمان طبیعی است و از زایمان طبیعی بشدت می ترسند. گرچه پس از مصوبه ترویج زایمان طبیعی تعداد زایمان های سزارین بسیار پایین آمده است اما این عمل همچنان طرفداران خودش را بخصوص در شهرستان ها دارد. حتی ما شاهد این هستیم که مادران از شیردادن به نوزادان خود خودداری می کنند چون که معتقدند این کار باعث تغییر ساختار بدنشان می شود.»

به گفته او دوره های مراقبت های حاملگی زایمان در خیلی از مراکز دولتی به صورت مجانی انجام می شود که دوره های بسیارموثری است اما متاسفانه چون الزامی در اینباره وجود ندارد خیلی از زنان آنرا نادیده می گیرند. خیلی از مادران پس از گذرندان این دوره ها و آگاهی نسبت به این امر از جلسه ششم به بعد خودشان تصمیم می گیرند که زایمانشان به صورت طبیعی صورت گیرد. البته نباید فراموش نماییم که خیلی از متخصصان زنان و زایمان هم افراد را برای سزارین تشویق می کنند.

این ماما درباره عوارض زایمان سزارین نسبت به طبیعی توضیح می دهد: «عوارض سزارین بسیار زیاد است. خونریزی های شدیدی که در رحم مادر در حین زایمان سزارین اتفاق می افتد باعث مرگ مادر می شود یا حتی منجر به آمبولی می شود. برای انجام سزارین باید هفت لایه شکمی باز شود. از طرفی زمان می برد تا هورمون شیردهی ترشح شود اما در زایمان طبیعی بدن نسبت به زمان زایمان اخطار می دهد و حتی پس از آن شکم هم زودتر جمع می شود. وقتی بدن یک زن قابلیت زایمان طبیعی را دارد چرا باید این عمل را به صورت سزارین انجام داد؟ متاسفانه آنچه همه زنان را در مورد زایمان طبیعی می ترساند تغییر ساختار واژینال است که امکان دارد منجر به پس زدگی از جانب همسرانشان شود. در حالیکه این امر با ورزش قابل پیشگیری است.»

منبع: tebeasil.ir