یک جنین شناس عنوان کرد؛ سن فرزندآوری افزایش یافته است

به گزارش طب اصیل یک جنین شناس، اظهار داشت: عامل سن یکی از عوامل تعیین کننده در قدرت باروری افراد به ویژه خانم ها است.
به گزارش طب اصیل به نقل از مهر، محمدرضا صادقی جنین شناس و رئیس پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن سینا، اظهار داشت: منظور از حفظ باروری یا fertility preservation تکنیک ها و روش هایی برای محافظت از قدرت باروری یا فرزندآوری در مقابل عوامل مخرب و تهدیدکننده است. توان باروری ما به دلیلهای مختلف، همچون عوامل بیولوژیک، عوامل محیطی، بیماری ها و…، ممکنست در معرض کاهش یا لطمه باشد. به همین دلیل، با پیشرفت علوم و فناوری های تولید مثلی، روش هایی شکل گرفته اند تا بتوانند از قدرت باروری محافظت کنند و آنرا برای آینده ذخیره کنند. این تکنیک ها عبارت اند از فریز گامت و نمونه بافت های تولیدمثلی، یعنی تخمک، اسپرم، جنین، بافت بیضه و بافت تخمدان. با بهره گیری از این تکنیک ها می توان گامت یا نمونه بافت تولیدمثلی را بدون هیچ گونه تغییر در کیفیت آن، برای سال ها منجمد و نگهداری کرد و در زمان مقتضی از آنها برای باروری استفاده نمود. وی در ارتباط با پیشینه این روش ها در جهان و ایران، اضافه کرد: فناوری لقاح آزمایشگاهی یا IVF بیش از ۴۰ سال قدمت دارد و می توان گفت روش های حفظ باروری نیز از همان زمان و همپای روش های درمان ناباروری شروع شده و توسعه یافته اند. همانطور که با گذشت زمان پیشرفت های بسیاری در حوزه درمان ناباروری حاصل شده است، در حوزه حفظ باروری هم، خصوصاً در سال های اخیر شاهد پیشرفت های بسیاری بوده ایم. خوشبختانه همه تکنیک های حفظ باروری، هم طراز کشورهای پیشرفته جهان، در کشورمان انجام می پذیرد و مرکز درمان ناباروری ابن سینا نیز همه خدمات حفظ باروری را به مراجعان ارائه می کند. صادقی در پاسخ به این پرسش که چه گروه هایی ممکنست در معرض لطمه باروری قرار داشته باشند، اظهار داشت: عوامل مختلفی می توانند موجب کاهش یا از بین رفتن توان باروری شوند. همچون عوامل بیولوژیک مانند افزایش سن، برخی بیماری ها مانند نارسایی زودرس تخمدان و یائسگی زودرس در خانم ها و بیضه نزول نکرده در آقایان و همچنین، برخی عوامل محیطی. افزون بر اینها، درمان برخی بیماری ها، خصوصاً سرطان، می تواند موجب لطمه به توان باروری شود. افرادی که به سبب مبتلاشدن به سرطان تحت شیمی درمانی یا پرتودرمانی قرار می گیرند، معمولاً گرفتار ناباروری می شوند. برای اینکه این درمان ها فقط سلول های سرطانی را هدف نمی گیرند و سلول های سالم نیز گرفتار لطمه می شوند. باتوجه به پیشرفت های حاصل در زمینه درمان سرطان و افزایش امید به زندگی در مبتلایان، فریز و ذخیره گامت یا بافت تولیدمثلی می تواند به آنها فرصت بچه دار شدن در سال های بعد را بدهد. وی در ارتباط با تاثیر سن در توان باروری، توضیح داد: عامل سن یکی از عوامل تعیین کننده در قدرت باروری افراد خصوصاً خانم ها است. باروری خانم ها مدت محدودی دارد، یعنی از زمان بلوغ، حوالی ۱۵ سالگی تا ۴۵ سالگی و با افزایش سن، تعداد و کیفیت تخمک ها کاهش پیدا می کند. باتوجه به افزایش سن ازدواج و فرزندآوری و تغییرات الگوی زندگی شهرنشینی، بسیار مهمست که خانم هایی که در آینده قصد فرزندآوری دارند و فعلاً به هر علت امکان ازدواج یا بچه دار شدن را ندارند، در سنین طلایی باروری خود، یعنی در سنین ۲۵ تا ۳۵ سالگی برای فریز تخمک اقدام نمایند. برای اینکه بعد از ۳۵ سالگی توان باروری، یعنی تعداد و کیفیت تخمک ها رو به کاهش می رود. صادقی افزود: همچنین، خانم هایی که در خانواده سابقه نارسایی زودرس تخمدان یا یائسگی زودرس دارند، می توانند از این روش برای حفظ باروری استفاده کنند. نکته بسیار مهم این است که بااینکه تکنیک های موجود حفظ باروری و درمان ناباروری می توانند به خانم ها حتی در سنین بالاتر کمک کنند، اما فاکتور سن در شانس موفقیت این روش ها هم بسیار مهم می باشد. روند فریز تخمک این گونه است که خانم بعد از انجام بررسی های اولیه، در سیکل تحریک تخمک گذاری، یعنی تحریک عملکرد تخمدان ها با بهره گیری از داروهای هورمونی قرار می گیرد و هنگامی که تخمک ها بالغ شدند، عمل پانکچر تخمدان، یعنی برداشتن تخمک ها از تخمدان انجام می شود و تخمک ها در آزمایشگاه جنین شناسی فریز می شوند. حال برای نمونه، اگر خانمی در سن ۳۰ سالگی برای فریز تخمک اقدام نماید، هم تعداد تخمک های بیشتری به دست می آید، هم کیفیت تخمک ها بهتر است و هم داروهای کمتری برای تحریک تخمک گذاری لازم است. اما اگر این خانم در چهل سالگی برای فریز تخمک اقدام نماید، هم تعداد تخمک محدود خواهد بود، هم کیفیت تخمک ها پایین خواهد بود و هم لازم است داروهای بسیار بیشتری برای تحریک تخمک گذاری دریافت کند. وی ادامه داد: پروسه تولید تخمک در خانم ها و تولید اسپرم در آقایان کاملاً متفاوت می باشد. خانم ها در حوالی ۵۰ سالگی وارد مرحله یائسگی می شوند و تخمک گذاری در آنها کاملاً متوقف می شود، اما اسپرماتوژنز یا تولید اسپرم تا کهنسالی نیز در آقایان ادامه دارد. البته، پژوهش های اخیر نشان داده اند که افزایش سن موجب کاهش کیفیت اسپرم و افزایش ریسک بروز ناهنجاری ها و بیماری های ژنتیکی در فرزند می شود. بنابراین، با افزایش سن آقایان بااینکه تولید اسپرم متوقف نمی گردد، اما کیفیت اسپرم ها کاهش پیدا می کند و خطر بروز اختلالات کروموزومی در اسپرم و در نتیجه، ناهنجاری در جنین افزایش می یابد. صادقی در پاسخ به این پرسش که چه تکنیک هایی برای حفظ باروری وجود دارد، اظهار داشت: در مورد آقایان، از تکنیک فریز اسپرم استفاده می نماییم. یعنی آقا می تواند با مراجعه به مرکز و دادن نمونه مایع منی، برای فریز اسپرم اقدام نماید. این نمونه توسط آزمایشگاه آندرولوژی بررسی می شود و در صورت داشتن کیفیت مناسب، فریز می شود. در مورد زوج ها هم، اگر زوجی قصد دارند به هر علت فرزندآوری را به تعویق بیندازند و یا در معرض دیگر عوامل تهدیدکننده قدرت باروری قرار دارند، می توانند از روش فریز جنین استفاده کنند. در این روش، از تکنیک آی وی اف استفاده می شود. یعنی تخمک و اسپرم زوج در محیط آزمایشگاهی لقاح داده می شود و جنین های حاصل فریز می شوند تا در آینده این زوج بتوانند با عمل انتقال جنین، حاملگی با جنین های خودرا تجربه کنند. وی درباب حفظ باروری در کودکانی که به بلوغ نرسیده اند، گفت: همانطور که اشاره کردم، حفظ باروری می تواند هم بوسیله انجماد گامت باشد، هم بوسیله انجماد بافت اندام های تولید مثلی. در کودکان، یعنی دختران و پسرانی که به سن بلوغ و مرحله تولید تخمک و اسپرم نرسیده اند، حفظ باروری بوسیله برداشتن بخش کوچکی از بافت تخمدان یا بیضه و فریز آن انجام می شود که در آینده می توان بوسیله پیوند این بافت ها یا استحصال سلول های بنیادی از آنها، توان باروری را به فرد بازگرداند. صادقی در مورد حفظ باروری در بیماران مبتلا به سرطان، اظهار داشت: مهم ترین نکته این است که این دسته از بیماران قبل از شروع درمان سرطان برای حفظ باروری اقدام نمایند، برای اینکه با شروع شیمی درمانی و یا پرتودرمانی، تخریب توان باروری شروع می شود. این امر نیازمند همکاری متخصصان آنکولوژی با مراکز درمان ناباروری است. خوشبختانه حالا این ارتباط و همکاری بین مرکز ما و متخصصان محترم درمان سرطان شکل گرفته است. شرط مهم برای مبادرت به حفظ باروری این است که فرصت کافی برای این کار و امکان به تعویق انداختن شروع درمان سرطان وجود داشته باشد و تشخیص این امر با متخصص آنکولوژی است. البته در آقایان روند حفظ باروری زمان بر نیست و کافی است که آقا یک روز به مرکز مراجعه کند و نمونه اسپرم بدهد. اما در مورد خانم ها روند فریز تخمک به یک تا دو ماه و در سریع ترین حالت، دست کم به دو هفته زمان نیاز دارد. بنابراین، در صورتیکه فرصت لازم وجود داشته باشد و فرد مبتلا به سرطان تمایل به حفظ باروری و فرزندآوری در آینده داشته باشد، متخصص آنکولوژی بیمار را به مرکز ارجاع می دهد و خدمات حفظ باروری به او ارائه می شود. وی در مورد خدمات حفظ باروری در کودکان مبتلا به سرطان، گفت: حفظ باروری در کودکان بوسیله برداشتن تکه ای از بافت تخمدان یا بیضه امکان پذیر است که این کار مستلزم انجام جراحی است. پدر و مادری که کودک مبتلا به سرطان دارد و دغدغه حیات فرزند و سختی های ناشی از درمان را دارند، گرفتار فشار عاطفی اند و برایشان دشوار است که افزون بر درمان سرطان و عوارض آن، تحمیل جراحی به فرزندشان برای حفظ باروری را بپذیرند. در چنین مواردی، لازم است والدین از پیش آگهی خوب درمان سرطان آگاه باشند و اهمیت توجه به آینده کودک بعد از درمان سرطان، برایشان تشریح شود و در این راه می توان از مشاوره های روانشناختی و روانپزشکی برای کمک به تصمیم گیری درست استفاده نمود. صادقی به دستاورد جدید مرکز درمان ناباروری ابن سینا در حوزه حفظ باروری اشاره نمود و اظهار داشت: با تلاش پژوهشگران و متخصصان پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن سینا سال قبل توانستیم بانک سلول های بنیادی خون قاعدگی و کلینیک سلول درمانی مرکز را راه اندازی نماییم. خون قاعدگی یک منبع در دسترس و تجدیدپذیر سلول های بنیادی است که گرفتن نمونه آن نیز بسادگی و بدون هیچ عمل تهاجمی و تحمیل درد و رنج به فرد نمونه دهنده، امکان پذیر است. در پژوهش های انجام شده، سلول های بنیادی خون قاعدگی به تخمدان های خانم هایی تزریق شد که پاسخ تخمدانی ضعیفی دارند و نتایج آن بسیار مثبت بود؛ سیکل های قاعدگی و تخمک گذاری این خانم ها به حالت عادی برگشت و حتی بعضی از آنها توانستند بطور طبیعی حامله شوند. همچنین، در پژوهشی دیگر به دنبال استفاده از سلول های بنیادی خون قاعدگی برای افزایش ضخامت آندومتر هستیم. اندومتر بافت جدار داخلی رحم است که اگر ضخامت مناسبی نداشته باشد، رحم قادر به پذیرش و حفظ جنین نخواهد بود. علت ناباروری بعضی از خانم ها داشتن اندومتر نازک است که مانع لانه گزینی جنین می شود و استفاده از سلول های بنیادی خون قاعدگی می تواند به تقویت این بافت کمک نماید. کاربردهایی که به آنها اشاره کردم، تنها قسمتی از قابلیت های سلول درمانی است. اگر خانم ها سلول های بنیادی خون قاعدگی خودرا ذخیره کنند، در آینده می توانند از آن برای باروری، کاهش عوارض یائسگی و حتی درمان برخی بیماری ها استفاده کنند. او در آخر اشاره کرد: تمرکز اصلی سیاست های بهداشتی و درمانی در سراسر جهان بر پیشگیری است. هدف تکنیک های حفظ باروری نیز پیش گیری از بروز ناباروری و عوارض گوناگون آن است. در شرایط کنونی که به دلیلهای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، سن ازدواج و فرزندآوری افزایش یافته است، جوانان، خصوصاً خانم ها باید قبل از کاهش توان باروری و در سن مناسب برای حفظ باروری و فریز گامت اقدام نمایند تا بتوانند شانس داشتن فرزند را برای خود حفظ و ذخیره کنند. همه اینها مستلزم ارتقاء آگاهی عمومی درباره مفهوم و روش های حفظ باروری و اطلاع رسانی درباره امکانات و خدمات موجود در این حوزه می باشد. این امر نیز فقط با همکاری و تعامل مداوم جامعه پزشکی و مراکز و متخصصان فعال دراین زمینه با رسانه ها امکان پذیر است. پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن سینا، افزون بر پیشگامی در ارائه خدمات درمان ناباروری و حفظ باروری در کشور، همیشه رسالت فرهنگی و آموزشی خودرا نیز در نظر داشته و برای ارتقاء آگاهی عمومی کوشیده است. امیدواریم از این پس نیز بتوانیم با همکاری بیشتر رسانه ها، گام های مؤثرتری در افزایش دانش عمومی در زمینه بهداشت و سلامت باروری برداریم.

منبع: طب اصیل