در یک پژوهش بررسی شد همه ایرانیها به دندان پزشکان دولتی دسترسی دارند؟

طب اصیل: برمبنای نتایج یک مطالعه در ضمن سال های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶، نابرابری در توزیع دندان پزشکان بخش دولتی و استفاده خانوار از خدمات دندان پزشکی تغییر چشم گیری نداشته است. اجرای برنامه های مناسب در امتداد تسهیل بهره مندی از خدمات دندانپزشکی خانوار محروم می تواند در کاهش این نابرابری موثر باشد.
به گزارش طب اصیل به نقل از ایسنا، هزینه های بیماری های دهان و دندان بسیار زیاد است و همین هزینه بالا باتوجه به شرایط اجتماعی اقتصادی افراد و جوامع، موجب ایجاد نابرابری در سلامت دهان و دندان می شود.

درآمد پایین، هزینه های بالای درمانی، محدود بودن مراکز درمانی و نیروی انسانی خدمات دندان پزشکی، از عواملی است که موجب می شود افراد در صورت نیاز از خدمات بهداشت دهان و دندان استفاده نکنند.

به همین دلیل پژوهشگران دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، وضعیت توزیع دندان پزشکان بخش دولتی را در استان های کشور بررسی و میزان پرداختی خانوار را برای خدمات دندان پزشکی در ایران محاسبه کردند.

جعفر یحیوی دیزج، محمد عرب، سارا امام قلی و فاروق نعمانی از پژوهشگرانی بودند که در این مطالعه همکاری داشتند.

برای انجام این مطالعه از اطلاعات سامانه سالنامه آماری مرکز آمار استفاده شد. در این سامانه اطلاعات استان های کشور، در دوره زمانی سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۸، در زمینه بهداشت و درمان، مسکن، صنعت، نفت و گاز، آب و هوا و… وجود دارد.

برای تعیین میزان پرداختی خانوار برای خدمات دندان پزشکی از داده های پیمایش ملی هزینه-درآمد خانوار استفاده شد. این پیمایش یک مطالعه بزرگ مقطعی است که به صورت سالیانه توسط مرکز آمار ایران در سطح خانوارهای کل کشور انجام می شود.

در پیمایش مرکز آمار ایران، از پرسش نامه «هزینه درآمد خانوار شهری و روستایی» استفاده شد و بوسیله مصاحبه با سرپرست خانوار تکمیل شد. این پیمایش سالانه بوسیله نمونه گیری خوشه ای سه مرحله ای در کلیه استان های کشور انجام می شود و خاصیت های جمعیت شناختی و وضعیت اقتصادی- اجتماعی اعضای خانوار همچون محل سکونت، دارایی زندگی، مخارج خوراک، غیر خوراک و درآمد خانوار را جمع آوری می کند. یکی از بخش های این پرسش نامه مربوط به بهداشت و درمان خانوار است که اطلاعات هزینه های خدمات دندان پزشکی از این بخش استخراج شده است.

سوالات مربوط به هزینه های مصرفی خانوار نسبت به درآمدهای آنان از حساسیت کمتری برخوردار می باشند و شاخص بهتری برای اندازه گیری رفاه خانوار هستند. بنا بر این پژوهشگران این مطالعه برمبنای هزینه های ناخالص ماهیانه خانوار، آنها را به ۱۰ گروه تقسیم کردند.

سپس متوسط هزینه های خانوار برای خدمات دندان پزشکی و متوسط هزینه های خانوار برای هر دهک مشخص و محاسبه شد و ضریب جینی را نیز برای آن دو استخراج شد.

ضریب جینی؛ یک واحد پراکندگی آماری است که معمولا برای سنجش میزان نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت در یک جامعه آماری استفاده می شود. عدد محاسبه شده ضریب جینی عددی بین صفر و یک است که صفر نشان دهنده عدالت کامل است و یک ناعدالتی کامل را نشان میدهد.

استان هایی که بیشترین و کم ترین تعداد دندان پزشک را دارند

یافته های این مطالعه نشان داد که استان های قزوین، همدان، یزد، مازندران و ایلام به ترتیب بیشترین میانگین تعداد دندان پزشک و استان های البرز، لرستان، قم، خوزستان و خراسان رضوی؛ کمترین میانگین تعداد دندان پزشک را در دوره موردنظر پژوهش (۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶) داشته اند.

در سال ۱۳۹۱ضریب جینی توزیع دندان پزشکان ۰.۴۱ درصد بوده و با کاهش جزئی در سال ۱۳۹۶ به ۰.۴۰ رسیده است. همین طور ضریب جینی پرداختی هزینه های دندان پزشکی خانوار در سال ۱۳۹۱ در مناطق روستایی ۰.۶۸ و در مناطق شهری ۰.۶۶ و در آخر دوره مطالعاتی در سال ۱۳۹۶ در مناطق روستایی و شهری به ترتیب به ۰.۷ و ۰.۶۵ رسیده است.

باید توجه داشت در این مطالعه به سبب عدم دسترسی به تعداد کل نیروهای انسانی شاغل در بخش سلامت (دولتی و خصوصی)، تنها تعداد دندان پزشکان بخش دولتی مورد بررسی قرار گرفته شده است و این مساله احیانا موجب می شود که سرانه دندان پزشک در استان های محروم نسبت به استان های توسعه یافته تر بیشتر شده و ضریب جینی یا میزان نابرابری نیز کمتر از مقدار واقعی جامعه برآورد شود. برای اینکه بخش خصوصی به سبب کسب درآمد بیشتر تمایل بیشتری به فعالیت در استان های پیشرفته تر دارند.

همین طور باید توجه داشت که خدمات دندان پزشکی تحت پوشش بیمه نیست و قیمت بالایی دارد. بدین سبب ممکنست خیلی از خانوارهای کم درآمد به این خدمات نیاز داشته باشند ولی به دندان پزشک مراجعه نکنند. به همین خاطر هزینه ای نیز برای این خدمات پرداخت نخواهند کرد و از خانوارهای مورد مطالعه در محاسبه ضریب جینی نخواهند بود.

برمبنای نتایج این مطالعه استان های با توسعه یافتگی کم تر مانند ایلام سرانه بالاتری در دندان پزشک دارند و استان هایی مانند تهران و البرز که استان های پرجمعیت و توسعه یافته هستند، سرانه کمتر دندان پزشک دولتی دارند.

پژوهشگران باتوجه به یافته های این مطالعه می گویند: «نابرابری در توزیع دندان پزشکان بخش دولتی و استفاده خانوار از خدمات دندان پزشکی طی دوره مطالعاتی تغییر چشم گیری نداشته است».

این پژوهشگران با اشاره به بالا بودن ضریب جینی پرداختی خانوارها برای خدمات دندان پزشکی در مناطق روستایی در مقایسه با مناطق شهری، اضافه می کنند: «به نظر می رسد اجرای برنامه های مناسب در امتداد تسهیل بهره مندی از خدمات دندان پزشکی خانوار محروم می تواند اقدامی موثر در کاهش این نابرابری باشد».

نتایج این مطالعه ابتدای شهریور ماه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «وضعیت توزیع دندان پزشکان بخش دولتی و پرداختی خانوار برای خدمات دندان پزشکی در ایران» در آخرین شماره نشریه «پایش»؛ فصل نامه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی انتشار یافته است.

منبع: طب اصیل