پوکی استخوان در کمین دیابتی ها

طب اصیل: دیابت بیماری متابولیک و شایعی است که بین نوع یک آن و پوکی استخوان ارتباط واضحی یافت شده است. سطح بالای قند خون در دراز مدت به اندام های متفاوتی از بدن لطمه زده و منجر به ناتوانی های گوناگون در آن میگردد. با عنایت به افزایش شیوع دیابت در جوامع مختلف الان مدیریت این بیماری و عوارض ناشی از آن در اولویت است، یکی از این عوارض پوکی استخوان است.

به گزارش طب اصیل به نقل از ایسنا، پوکی استخوان یا استئوپروز در واقع بیماری است که در آن توده استخوان کم و بافت آن ضعیف و بسیار شکننده میگردد. این بیماری شایع ترین بیماری متابولیک استخوان است. پوکی استخوان در زنان یائسه شیوع بالایی داشته و ۳۰ درصد آنان گرفتار شکستگی های ناشی از این مشکل می شوند.

پوکی استخوان یک بیماری بدون درد است تا زمانی که شکستگی رخ دهد. این بیماری معمولا سپس شکستگی استخوان خصوصاً در نواحی گردن، استخوان ران و مهره های کمری تشخیص داده می شود. بدین سبب فقدان درد به مدلول عدم پوکی استخوان نیست! پوکی استخوان شدید حتی بدون درد و با شکستگی امکان دارد وجود داشته باشد. شکستگی در چنین شرایطی می تواند حتی خود به خود و یا با موارد ضربه ای خفیف مانند زمین خوردن ساده اتفاق افتد. علاوه بر کهولت سن و یائسگی، عوامل دیگری باز می توانند بعنوان عامل خطر برای احداث پوکی استخوان عمل کنند که برخی بیماری های زمینه ای و داروها از آن جمله اند.

از جمله بیماری هایی که موجب پوکی استخوان ثانویه می شوند، می توان از دیابت نوع ۱ و ۲، پرکاری تیروئید، پرکاری پاراتیروئید، حاملگی استعمال دخانیات و مشروبات الکلی، سوء تغذیه، بیماری مزمن کبدی و کلیوی، کمبود ویتامین دی، ایدز، روماتیسم مفصلی و… نام برد.

بیشتر مطالعات نشان می دهد سلامتی استخوان در صورت بروز دیابت در معرض خطر قرار می گیرد. پاسخ کلیدی این ارتباط، اثر متقابل بین استخوان و انسولین است. در مبتلایان به دیابت نوع یک احتمال پوکی استخوان بیشتراست. بنظر می رسد این کاهش تراکم استخوان به سبب کمبود سطح انسولین این بیماران است. انسولین سبب افزایش تراکم استخوان میگردد. انسولین می تواند با تاثیر بر سلول های استخوانی میزان جذب آمینو اسیدها و ساخت کلاژن را افزایش دهد.

تحقیقات نشان داده است که دیابت نوع ۲ مستقیما روی سوخت و ساز استخوان و تراکم آن موثر است، از طرفی به سبب کمبود فعالیت های بدنی و ورزشی گرفتار این کاهش تراکم استخوانی و پوکی می شوند. البته برخی از داروهای کاهنده قند خون باز منجر به پوکی استخوان می شوند و از طرف دیگر بروز عوارض دیابت با افزایش احتمال افتادن باز منجر به افزایش خطر بروز شکستگی استخوان میگردد.

به سبب کاهش تراکم استخوانی بیماران دیابتی، احتمال شکستگی های استخوانی در این بیماران بیشتر است و در عین حال در صورت شکستگی، ترمیم بافت استخوانی اغلب با تاخیر زیاد انجام میگردد. در شکستگی های استخوانی هزینه های بسیاری برای نگهداری و از کار افتادگی ناشی از آن به ساختار بهداشتی تامین میگردد. همین طور میزان مرگ و میر ناشی از شکستگی تا ۲۰ درصد باز گزارش شده است

عوامل خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان

کشور محل زندگی، نژاد، سن ۴۰ تا ۹۰ سالگی، جنس، وزن، سابقه خانوادگی، سابقه شکستگی های قبلی، استعمال دخانیات، روماتیسم مفصلی، مصرف داروهای گلوکوکورتیکوئید، مصرف الکل و استئوپروز ثانویه به دنبال دیابت نوع یک، سوء تغذیه بیماری مزمن کبد، هیپرپاراتیرویید و… از مهمترین عوامل خطر افزایش دهنده احتمال شکستگی ناشی از پوکی استخوان هستند.

عوامل خطر شکستگی در دیابت

عدم کنترل مناسب قند خون، کاهش بینایی و شنوایی، ضعف حفظ تعادل، با عنایت به زخم پاها و لطمه های عصبی و سکته های گذشته، کاهش قند خون و کم تحرکی، مصرف بعضی از داروها ( داروهای آرامبخش، داروهای کنترل فشار خون) عوامل محیطی و فراموشی از مهمترین عوامل خطر افزایش دهنده احتمال شکستگی در دیابت هستند.

چه افرادی باید آزمایش سنجش تراکم استخوان دهند؟

در بیماران دیابت نوع ۲ باز مانند سایر افراد همچون تمامی زنان بیشتر از ۶۵ سال، زنان پس از یائسگی با دارا بودن ریسک فاکتورهای پوکی استخوان همچون وزن کم، استفاده طولانی مدت از گلوکوکورتیکوئید، استفاده از سیگار و مشروبات الکلی، یائسگی زودرس و سابقه فامیلی شکستگی های به دنبال پوکی استخوان، استئوپروز ثانویه به دنبال دیابت نوع یک، سوء تغذیه، بیماری مزمن کبد، پرکاری پاراتیروئید و… سفارش به انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان میگردد.

نکات مهم در حفظ سلامت استخوان

در حال حاضر پایه و اساس جلوگیری از پوکی استخوان بیماران دیابت شامل همان سفارش هایی است که برای درمان خود دیابت بکار می رود یعنی تغییر سبک زندگی از جمله: تغذیه سالم، فعالیت مناسب فیزیکی است.

رژیم غذایی سالم با کلسیم و ویتامین دی زیاد

کلسیم در مواد غذایی زیادی به خصوص محصولات لبنی یافت میگردد. مصرف حدود ۱۰۰۰ میلی گرم در روز برای اکثریت افراد سفارش میگردد. ویتامین دی باز هنگامی که پوست در معرض نور خورشید قرار گیرد تولید می شود، بااینکه خیلی از مردم قادر به تولید ویتامین دی به صورت طبیعی با واسطه نور خورشید هستند، ولی در موارد زیادی به سبب اینکه کمتر در معرض نور خورشید قرار می گیرند، گرفتار کمبود ویتامین دی می شوند. به همین دل برای آنها ویتامین دی به صورت مکمل بخصوص که در افراد چاق که در خطر مبتلاشدن به کمبود ویتامین دی هستند، لازم است. به علاوه رژیم غذایی بهتر است غنی از چربی های غیراشباع و اسیدهای چرب امگا ۳ باشد. مصرف آجیل خصوصی بادام، فندق، پسته و تخمه به میزان متعادل مفید می باشد. البته مصرف نمک را بایستی محدود کرد.

تمرینات منظم جهت تقویت استخوان

به صورت منظم تمرینات تحمل وزن و تقویت عضلات از پوکی استخوان جلوگیری می کند و با بهبود تعادل و انعطاف پذیری بهتر، ریسک افتادن و شکستگی استخوان کاسته می شود. بنا بر این ورزش برای افرادی که دیابت دارند بسیار مهم و لازم است، از طرفی دیگر ورزش به کاهش سطح قند خون باز کمک می نماید. پیاده روی حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته، علاوه بر بهبود کنترل قند خون، با عنایت به کاهش وزن و کاهش اثر سوء بر روی استخوان ها، موثر بر بهبود تراکم استخوان میگردد.

زندگی سالم

ترک سیگار و الکل همراه با و حفظ وزن در محدوده نرمال و نه تنها به درمان بیماری دیابت و سلامت استخوان ها کمک می نماید.

درمان دارویی

از آنجا که پوکی استخوان یکی از عوارض مهم در دوران یائسگی است، درمان های دارویی خوراکی و تزریقی تعیین شده برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان در زنان یائسه و مردان مسن وجود دارند، که در صورت لزوم توسط پزشک برای بیمار تجویز میگردد. از این گروه داروها هم اکنون برای بیماران دیابتی باز سفارش میگردد. کلسیم و ویتامین دی، برای سلامتی استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان بسیار مهم بوده و مصرف مقدار کافی کلسیم را از راه رژیم غذایی می توان تامین کرد، در غیراین صورت از راه مکمل بایستی تجویز شود. مکمل های ویتامین دی برای افراد بالای ۶۰ سال برای حفاظت از شکستگی نیاز است.

به حداقل رساندن خطر افتادن

برای این منظور هر گونه عامل برهم خوردن تعادل فرد باید پیشگیری شود. همچون اصلاح کاهش دید توسط متخصص چشم پزشکی، خودداری از کاهش بیش از اندازه فشار خون، چونکه می تواند سبب سرگیجه و عدم تعادل شود. همین طور اختلال حسی در پاها به موقع درمان گردد.

توصیه های مهم برای پیشگیری از افتادن

پوشیدن کفش مناسب جلوگیری از نوروپاتی و زخم های پای دیابتی، نصب دستگیره و نرده در حما، م راه پله و پاکسازی مسیر رفت و آمد سالمندان دیابتی از مخاطرات ایجادکننده خطر سقوط (مانند فرش هایی که در اثر رفت و آمد ثابت نشده اند)، نصب چراغ های پورنو در محل زندگی و رفت و آمدها این افراد، استفاده از محافظ لگن جهت پیشگیری از لطمه هنگام افتادن از نکاتی هستند که می توانند از افتادن جلوگیری نمایند.

بنا بر اعلام انجمن دیابت ایران، با عنایت به افزایش شیوع دیابت در جوامع بشری و همراهی عارضه پوکی استخوان در این بیماران سفارش میگردد علاوه بر کنترل مناسب قندخون، تغییر سبک زندگی، تغذیه سالم، فعالیت مناسب فیزیکی، ترک سیگار و الکل، این بیماران بایستی جهت جلوگیری از پوکی استخوان با پزشک متخصص مشاوره کنند.