آخرین وضعیت بیماری سرطان و کنترل آن در جهان؛ سایر کشورها برای کنترل سرطان چه کرده اند؟

طب اصیل: دستیار تخصصی رشته پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با ارائه گزارش جهانی سرطان در گردهمایی متخصصین حوزه سلامت عمومی با عنوان ˮتحولات جهانی حوزه سلامت عمومیˮ، اظهار داشت: ۵۰ درصد سرطان ها با کنترل عوامل خطرناک قابل پیشگیری می باشند.

به گزارش طب اصیل به نقل از ایسنا، دکتر اکبر شفیعی – دستیار پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در نخستین گردهمایی متخصصین حوزه سلامت عمومی با ارائه گزارش جهانی سرطان و ارائه آخرین وضعیت این بیماری و کنترل آن در جهان، اظهار نمود: در این گزارش که بیش از ۲۸۰ متخصص و پژوهشگر از سراسر جهان در تهیه آن شرکت داشته اند، مبانی مختلفی در زمینه سرطان همچون پراکندگی سرطان در جهان، علت شناسی سرطان، زیست شناسی سرطان و پیشگیری و کنترل سرطان در جهان مورد بحث قرار گرفته است. یکی از خصوصیت های خوب این گزارش، عرضه تجربه کشورهای در حال توسعه در زمینه برنامه کنترل و درمان سرطان است که بر مبنای آن دو کشور ترکیه (به عنوان کشور همسایه) و مراکش (ازمنطقه خاورمیانه – شمال آفریقا) دارای پیشرفت های چشمگیری در دهه اخیر بودهاند.

وی با اشاره به نکات در رابطه با ایران در این گزارش، خاطرنشان کرد: در این گزارش ارجاعات متعددی به مطالعه کوهورت گلستان شده که طی آن بروز بسیار بالای سرطان مری (بالای ۱۰۰ در ۱۰۰۰۰۰ در استان گلستان ایران) مطرح گردیده است.

وی با اشاره به اینکه مصرف تریاک یکی از مسایلی است که سبب بروز عوارض بیشتر و نتایج بدتر در بیماران سرطانی می شود، اضافه کرد: با بررسی این گزارش می توان دریافت که ایران هنوز در زمینه عرضه گزارش های بین المللی در زمینه بیماری ها بخصوص سرطان با کمبود مواجه می باشد و نیاز به انجام مطالعات اپیدمیولوژیک بیشتر برای تعیین نقشه سرطان در ایران است.

وی با اشاره به اینکه هنوز برنامه جامعی برای پیشگیری از سرطان در ایران تدوین نشده است، اظهار داشت: استفاده از متخصصان پزشکی اجتماعی در این زمینه می تواند کمک شایانی به سیستم بهداشتی-درمانی کشور و در نتیجه کاهش هزینه ها و بار بیماری در ایران محسوب شود.

تجربه سایر کشورها در حیطه سرطان

وی به یافته های این گزارش در سایر کشورها اشاره نمود و اظهار داشت: طی این گزارش به کنترل سرطان در آفریقا اشاره شده که بر مبنای آن شاخص هایی همچون غلفت، فقر و رفتارهای ضعیف جستجوگر سلامت، سبب صدمه پذیری آفریقایی ها در برابر سرطان هم برای مردان و زنان و هم برای بزرگسالان وجوانان می گردد.

وی با اشاره به اینکه بر طبق این گزارش بیشترین سهم مرگ ناشی از سرطان، متعلق به آفریقاست، عنوان کرد: در سال ۲۰۱۰ تنها ۱۷ کشور آفریقایی برنامه عملیاتی برای کنترل سرطان داشتند. در واقع تا کنون هیچ کشور آفریقایی برنامه عملیاتی با منابع مالی مشخص نداشته که این مساله مبین نبود اراده سیاسی در این قاره برای حل این مشکل است.

۳۳ درصد سرطان ها در آفریقا منتسب به عفونت هاست

وی با اشاره به برنامه ها و سفارش هایی برای کنترل سرطان در آفریقا، عنوان کرد: با عنایت به اینکه ۳۳ درصد سرطان ها در آفریقا منتسب به عفونت هاست، طراحی چارچوب و برنامه کنترل سرطان متناسب با بستر فرهنگی و اجتماعی، تولید آگاهی نسبت به سرطان و نحوه پیشگیری آن از طرق واکسیناسیون و یا تغییر سبک زندگی بعضی از راهکارهای پیشنهادی است. همینطور با عنایت به وابستگی بالای این کشورها به کمک های خیرین و علاقمندی آنها به برنامه های واکسیناسیون، این مسئله باید در اولویت قرار گیرد.

سرطان در اردن

به گفته وی، در این گزارش همینطور به تجربه کشور اردن در ارتباط با کنترل سرطان اشاره شده که طی آن تدوین یک برنامه جامع ملی برای کنترل سرطان از سال ۲۰۰۸ مد نظر قرار گرفت و برنامه ای با مشارکت شرکای داخلی و بین المللی تدوین شد. بر مبنای نتیجه این طرح مشخص شد که کل زنجیره درمانی سرطان در این کشور موجود است ولی برای دسترسی به این امکانات، بی عدالتی هایی وجود دارد. همینطور خدمات تسکینی برای بیماران ناکافی است.

آغاز برنامه کنترل سرطان در آمریکای جنوبی از کشور پرو

این پزشک متخصص با اشاره به تجربه کنترل سرطان در کشور پرو، اظهار نمود: پرو کشور۳۰ میلیون نفری است که حدود ۵.۱ درصد تولید ناخالص ملی خویش را صرف سلامت می کند و در همین راستا امید به زندگی در سال ۲۰۱۰ در این کشور به ۷۴ سال رسید.

وی با اشاره به اینکه در سال ۲۰۰۷ پرو برای نخستین بار برنامه کنترل سرطان را در آمریکای جنوبی آغاز کرد، اظهار داشت: تمرکز بر سرطان های پستان، سرویکس، معده، ریه و پروستات بوده و همینطور تمهیداتی برای دسترسی گروه صدمه پذیر جامعه برای درمان در نظر گرفته شد. در سال ۲۰۱۱ بودجه ای (۱۰.۳میلیون دلار) بر اساس عملکرد و دستیابی به نتیجه مصوب شد که این بودجه ملی به ۲۹.۸ میلیون دلار در سال ۲۰۱۲ افزایش یافت.

تجربیات مثبت ترکیه در درمان سرطان

ترکیه یکی دیگر از کشورهایی است که در این رابطه تجربیات مثبتی داشته است، به قول دکتر شفیعی، طبق برنامه ملی کنترل سرطان در ترکیه فعالیت ها در چهار حیطه ثبت سرطان، پیشگیری از سرطان، غربالگری و تشخیص زودرس و درمان سرطان و اقدامات تسکینی دنبال شده است.

این فارغ التحصیل رشته سلامت سالمندان از دانشگاه لیدن هلند با اشاره به اینکه بر طبق این طرح ۱۶ مرکز ثبت فعال در ۱۵ شهر ترکیه دایر و ۵۰ درصد جمعیت تحت پوشش قرار گرفت، اظهار داشت: چهار مرکز از این ۱۶ مرکز، مورد تایید IARC قرار گرفته و یکی از آنها در شهر ازمیر، به عنوان Hub برای آموزش در این زمینه شناخته شده است.

وی اضافه کرد: در حیطه پیشگیری برنامه هایی همچون برنامه کنترل الکل، تغذیه سالم، کنترل چاقی، ارتقای فعالیت بدنی، کاهش مصرف نمک، برنامه کنترل آزبستوز، برنامه ترسیم نقشه رادون و برنامه کنترل دخانیات اجرا شد. در این راستا، ترکیه در اجرای راهبردهای MPOWER برای کنترل دخانیات رتبه اول را در دنیا کسب کرده است.

وی با اشاره به اینکه در حیطه غربالگری و تشخیص زودرس در هر شهر یک مرکز تشخیص زودرس، غربالگری و آموزش بوجود آمده است، اضافه کرد: برنامه ها برای سرطان های پستان، سرویکس و کولورکتال به طور مجانی در حال انجام می باشد و استانداردهای این مراکز هم تدوین شد. برای مثال انجام غربالگری سرطان هر دوسال یکبار برای افراد بالای ۴۰ سال، انجام تست خون مخفی در کنار کولونوسکوپی برای سرطان کولورکتال و انجام غربالگری سرطان سرویکس در کنار HPV DNA testing توسط ۱۳۰ واحد سیار غربالگری، توانمند کردن پزشکان خانواده و غربالگری با استفاده از HPV تست، بعضی از این امکانات و اقدامات بوده است.

درمان مجانی سرطان در ترکیه

شفیعی با اشاره به اینکه درمان سرطان در ترکیه برای همه مجانی بوده و همه درمان های استاندارد در دسترس می باشد، عنوان کرد: مراکز درمانی بر مبنای برنامه راهبردی مالی ملی تا سال ۲۰۲۳ متناسب با بار بیماری و روندهای جمعیتی بوجود آمده و تولید بومی برخی داروهای شیمی درمانی و اوپیوپیدها هم شروع شده است.

وی افزود: ترکیه همینطور برنامه دارد که بیش از ۲۰۰ مرکز خدمات تسکینی در خلال پنج سال آینده برپایه خدمات پزشک خانواده و خدمات منزل دایر کند.

کنترل سرطان در مراکش

شفیعی با اشاره به تجربه مراکش در کنترل سرطان، خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۰۵ توسط یک بنیاد خیریه با همکاری وزارت بهداشت ۱۵ مطالعه جهت تحلیل همه جانبه سرطان در مراکش انجام شد که برپایه آن برنامه کنترل سرطان (۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹) تدوین و در سال ۲۰۱۰ تصویب گردید. در این برنامه که دارای ۷۸ شاخص است، در زمینه پیشگیری، کمپین های آگاهی رسانی عمومی تشکیل شده و برنامه مدارس و محل های کسب و کار بدون دخانیات و برنامه واکسیناسیون ضد HPV از سال ۲۰۱۴ شروع شد.

به گفته وی، تعدادی از پیشرفت های انجام شده در مراکش به این شرح است؛ رساندن تعداد مراکز آنکولوژی از دو به ۹ مرکز، تعدادhouse of life از یک به ۹ مرکز (برای سکونت راحت بیماران و همراهان شان در خلال مدت درمان)، افزایش تعداد آنکولوژیست ها از ۵۰ به ۱۵۰ و درمان ۲۳۰۰۰بیمار در مقابل۱۱۵۰۰ قبلی.

کنترل سرطان در کانادا

این متخصص رشته پزشکی اجتماعی با اشاره به کانادا بعنوان کشوری که در زمینه کنترل سرطان پیشرفت های خوبی داشته، خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۰۶ دولت فدرال مرکز Canadian Partnership Against Cancer را تاسیس کرد که نهاد غیردولتی بوده و توسط دولت فدرال تامین مالی می گردد. این مرکز موظف به اجرای راهبردهای ملی کنترل سرطان بود. مهم ترین چالش ها مربوط به وجود شاخص هایی برای نشان دادن پیشرفت برنامه بود که برای سال های زیادی مقایسه بین ایالت ها با استفاده از شاخص هایی مثل بروز، مرگ و میر و میزان کمتری با استفاده از شیوع و بقا (Survival) انجام می شد ولی در ائتلاف کنترل سرطان موافقت شد که شاخص های بهتری جهت مقایسه کارایی درمان طراحی شود و در نهایت بیشتر ایالت ها قادر به تولید داده های مربوط به شاخص های در رابطه با کل زنجیره کنترل سرطان (وضعیت عوامل خطر، غربالگری، موفقیت درمان و…) شدند.

تصویب دو برنامه موفق کنترل سرطان در فرانسه

این متخصص در ادامه با اشاره به اینکه کشور فرانسه هم دو برنامه موفق کنترل سرطان تصویب کرده است، اضافه کرد: در این برنامه ها مصوب شده تا عرضه خدمات جامع و هماهنگ برای مدیریت سرطان بر مبنای نیاز بیمار و شواهد موجود دیده شود. در این برنامه ها عرضه خدمات بر پایه نیاز بیمار (patient-centered) و عرضه خدمات “شخصی شده” مورد تاکید بود. برنامه خدمات شخصی شده به هر فرد، نقشه راهی برای مدیریت سرطان ارائه می کند که برای اجرای آن لازم است کل طیف خدمات به صورت یک زنجیره عرضه شود.

به گفته وی، در خدمات شخصی شده، بحث درمان بر پایه پروفایلینگ مولکولی تومور مطرح بود و در خلال چهار سال اخیر بیوبانک بیماران تشکیل شده است. انتظار می رود که دانش ژنومیک و تکنولوژی های موجود، رسیدن بهprecision medicine را محقق سازد.